در اماکن صنعتی وجود برخی مواد مانند نفت و گاز همواره با خطر نشت و انفجار مواجه است که می تواند خسارت های جانی و مالی جبران ناپذیری را به بار آورد. به همین دلیل تجهیزاتی که در این اماکن استفاده می شوند باید از استانداردهای ویژه ای برخوردار باشند تا بتوانند بالاترین سطح امنیت و کارایی را تضمین کنند.
چه مناطقی خطرناک هستند؟
مناطق خطرناک (Hazardous Area) به مکان هایی گفته می شود که غلظت گازهای قابل انفجار، بخار و ذرات ریز و گرد و غبار در آنجا زیاد است. در تعریفی دیگر مناطقی که اتمسفر قابل انفجار در آنجا وجود دارد و به همین دلیل نیازمند اقدامات احتیاطی ویژه ای برای حفاظت از سلامت و ایمنی کارگران است، جز مناطق خطرناک محسوب می شوند. اینگونه مکان ها پتانسیل بالایی برای انفجار در شرایط غیر نرمال دارند.
مکان هایی مثل انبارهای نگهداری مواد، پمپ بنزین ها و کارخانه های تولیدی که با نفت و گاز و مواد سوختی کار می کنند، از دسته ی مناطق خطرناک هستند. برخی مکان های دیگر مثل صنایع تولید کاغذ و سیلوهای نگهداری گندم که مقدار غبار زیادی در هوای آنها موجود است، نیز شامل درصد خطر بالایی برای انفجار می شوند. از این رو، این مکان ها هم به نوعی مناطق خطرناک به شمار می آیند. بنابراین نمی توان تنها صنایع شیمیایی و پتروشیمی را محدود به خطر انفجار دانست.
نحوه ی طبقه بندی کردن مناطق خطرناک
طبقه بندی مناطق به دو روش انجام شده است. یک روش مربوط به استانداردهای اروپایی (IEC) و دیگری مربوط به استانداردهای آمریکایی (NEC) می باشد. در ادامه هر دو روش و نحوه ی استفاده از آن ها توضیح داده می شود.
1- روش اروپایی
در این روش با دسته بندی هایی با نام Zone روبرو هستیم. که Zone ها نیز در دو گروه کلی قرار می گیرند :
- گاز و بخارهای قابل انفجار
– ذرات گرد و غبار
در جدول زیر این گروه ها بیان شده اند :
2- روش آمریکایی
در این روش به جای Zone، با دسته بندی هایی با نام Class و Division روبرو هستیم. در جدول های زیر این دسته بندی ها توضیح داده شده اند:
– Class :
نوع کلاس مشخص کننده ی ماهیت کلی مواد خطرناک موجود در محیط مورد نظر است.
– Division :
نوع Division نشان دهنده ی احتمال ایجاد انفجار توسط مواد موجود در محیط مورد نظر است.
استاندارد های مربوط به مناطق خطرناک
تجهیزاتی که در اینگونه مناطق مورد استفاده قرار می گیرند معمولا از یکی از استاندارد های ATEX و IECEx پشتیبانی می کنند. این دو استاندارد به طور کلی مشابه هم هستند. بنابراین اگر دستگاهی دارای استاندارد IECEx و یا ATEX باشد، ضد انفجار محسوب شده و می تواند در مناطقی که احتمال وقوع انفجار در آنها وجود دارد، مورد استفاده قرار بگیرد.
برای تکمیل کردن موارد بالا می توانید از شکل زیر کمک بگیرید، که در آن تمام موارد مربوط به دسته بندی مناطق و نحوه ی تشخیص آنها به خوبی بیان شده است:
جمع بندی
با توجه به تعاریفی که بیان شد، می توان با کمی دقت در اطلاعات موجود در دیتاشیت دستگاه مورد نظر، از کارایی یا عدم کارایی این دستگاه در مناطق صنعتی مختلف اطمینان حاصل کرد.
برای مثال در دیتاشیت مربوط به سوئیچ صنعتی MOXA EDS-205 که از محصولات شرکت موگزا می باشد، با جمله ی زیر مواجه شده ایم:
(Rugged hardware design well suited for hazardous locations (Class 1 Div. 2/ATEX Zone 2
این جمله بیان می کند که این سوئیچ دارای سخت افزار مقاومی ست که مناسب کار در مناطق خطرناک می باشد. همچنین برای نحوه ی استفاده آن در این مناطق از هر دو روش اروپایی و آمریکایی استفاده شده است. به این ترتیب که عبارت Class 1 Div. 2 با توجه به روش آمریکایی بیان می کند که دستگاه مناسب کار در محیط هایی ست که در آنها گاز و بخارهای قابل انفجار وجود دارد (Class 1).
و موادی که در اینگونه محیط ها وجود دارند در شرایط غیر نرمال، دارای احتمال کمی برای ایجاد انفجار هستند (Div. 2).
همچنین با استفاده از روش اروپایی بیان شده که دستگاه دارای استاندارد ATEX می باشد و در مناطقی که دارای ترکیبی از هوا و گاز و بخار های قابل انفجار در شرایط غیر نرمال یا برای مدتی کوتاه هستن، قابل استفاده می باشد (Zone 2).
با این اطلاعات به راحتی می توان با محل مناسب استفاده از این سوئیچ آشنا بود و از امنیت دستگاه و محیط مورد نظر مطمئن شد.